Yvirlit yvir nakrar sjúkur sum vit síggja í Føroyum
 
 
Fyribyrgjandi viðgerð fyri snultidýr o.a.
Bendilormur
Bráðsótt og blóðsótt
Coccidiosa
Førilús 
Garnasótt 
Heilasótt (Listeriosis)
Júgurbruni
Livuriglar (vatn, leysavatn)
Mjólkarfepur 
Ljósovurviðkvæmi (Kattaklógv)
Ridluskriði 
Rundormur í vilum, vinstur og lungum
Smáar lýs
Skrubb
Skurv
Steinsótt 
Toxoplasmosa
Vatnbløðrur

 


Til sjúkuyvirlit
"Ljósovurviðkvæmi. Ormasjúka. Alveld (norskt)" (Kattaklógv)Tá seyður etur kattaklógv, verður livurin ávirkað soleiðis, at skaðilig evni, sum annars verða týnd í livrini, fara við blóðinum. Í skinninum hevur hettar ta ávirkanina, at seyðurin - serliga hvítur seyður - ikki tolur sólarljósið. Seyðurin hovnar, serliga um eyguni og oyruni. Seinni skortnar skinnið og verður leðurkent. Seyðurin fær fepur. Einasta viðgerðin er at seta seyðin inn í myrkt rúm.

Til sjúkuyvirlit
Bendilormur (Moniezia expansa) Bendilormurin er 1,5 cm breiður og verður í mesta lagi 1,5-2 metrar langur. Ymisk sløg av mottu eru millumvertir. Bendilormurin situr í vilunum á lombum. Bendilormurin verður ikki vanliga roknaður fyri at hava týdning fyri trivnaðin hjá seyðinum. 

Til sjúkuyvirlit
Seyðamaður úr Norðragøtu.
  Bráðsótt og blóðsótt. Hesar sjúkur verða báðar elvdar av bakterium av Clostridium slagnum. Bráðsótt av Clostridium septicum og blóðsótt av Clostridium perfringens D. Bakteriurnar gera sporar sum eru sera mótstøðuførir. Hettar førir við sær, at smittan kann verða í lendinum í upp til fleiri ár. Seyðurin verður brádliga sjúkur og doyr eftir stuttari tíð. Viðgerð er nyttuleys.
Fyribyrging:
 Koppingarevni fæst í hondkeypssølu á apotekunum.

 


Til sjúkuyvirlit
Coccidiosa verður elvd av coccidium serliga av Eimeria spp. Hettar eru einkyknaðið snultidýr, sum sita í viljarovuni. Allur seyður kann bera smittuna við sær í vilunum, men tað eru fyrst og fremst lomb úr 4 vikum til 6 vikur,  ið gerast sjúk. Lombini fáa rennandi innrið, ofta við blóði í. Viðgerast kann fyri coccidiosu, men har sum trupulleikin er stórur, ber til at geva fyribyrgjandi viðgerð. 

Til sjúkuyvirlit
Garnasótt. Orsøkin til garnasótt er bakterian Mykobakterium paratuberkulosis. Seyðurin fær kroniskan bruna í viljarovuni. Hann missur holdini sum frá líður, men annars er lítið at síggja til, at seyðurin er sjúkur. Eingin viðgerð er, men sjúkan er ikki so vanlig, tí stórsti parturin av seyðinum verður koppsettur

Til sjúkuyvirlit
Júgurbruni Ær kunnu fáa júgurbruna stutt fyri og eftir lembing. Orsøkin er í flestu førum bakteriur sum sleppa inn í júgurið ígjøgnum boppuna. Júgurið verður heitt og hovið og mjólkin kann broyta lit og konsistens. Er júgurbrunin nýkomin, er vanligt at seyðurin hevur fepur. Seyðurin eigur sum skjótast at verða viðgjørdur fyri bruna. Tó vísur tað seg í flestu førum, at júgurið ikki verður í lagi aftur. Tað verður tí rátt til, at ær ella gimbur sum hevur haft júgurbruna, verður tikin av um heystið. 

Til sjúkuyvirlit
 Heilasótt. Listeriosis. Orsøk: Bakterian Listeria monocytogenes, sum er vanlig at finna í lendinum. Serliga ungur seyður gerst sjúkur. Vánaligt súrhoyggj (pH >5) er í flestu førum við til at bera smittuna. Kanningar vísa, at bakterian kemur í seyðin gjøgnum smá sár í nasa- og munnrovuni, fer síðani við blóði í kroppin ella eftir nervatræðrunum til heilan.

Vit síggja trý sjúkusnið:

l. Blóðeitran (smálomb)

2 . Heilabruni. Heilasótt. Høvuðssótt. (Oftast ungur seyður, gjólingar, veðragjólingar.)

3. Kviðin seyður lambskýtist.

Viðgerð við antibiotika eigur skjótast gjørligt at verða sett í verk. Tey sum geva súrhoyggj eiga at vanda sær væl um, tá tey koyra í brunn, so súrhoyggið verður gott. 

Til sjúkuyvirlit
Toxoplasmosa. Toxoplasma gondii er einkyknað snultidýr, sum heldur til í vilunum hjá kettu. Sjúkan smittar við skarninum hjá kettu. Ær sum fáa smittuna í seg, kunnu lambsskjótast nakað fyri lembing, ella tær kunnu lemba deyð ella veik lomb. Sjúkan eigur at fyribyrgjast við at køttur og seyður verða hildin atskild. Her verður serliga hugsa um fóðurtrog seyðafóður (hoyløður). Sjúkan er eisini ein zoonosa. Tað vil siga, at fólk kunnu verða smittaðið við sjúkuni. 

Til sjúkuyvirlit
Mjólkarfepur. Ær kunnu fáa mjólkarfepur 1-2 mánaðir fyri lembing og til stutt eftir lembing. Orsøkin er, at innihaldið av kalcium í blóðinum verður ov lítið. Mjólkarfepurin vísir seg við at ærin verður lin, vøddarnir lammast og ærin sleppur ikki á føtur. Kropshitin verður ov lágur. Verður ærin ikki viðgjørd, doyr hon. 

Til sjúkuyvirlit
Vatnbløðrur hjá seyði - Bendilormur hjá hundi. Vatnbløðrur (Cysticercus tenuicollis) í búkrúminum á seyði eru millumstøði av bendilorminum (Taenia hydatigena) hjá hundi. Í vilunum á hundi verður bendilormurin upp til 5 m langur. Ormaeggini eru í skarninum og smitta seyðin av lendinum. Tá smittan kemur í seyðin, verður hon førd til livrina, har snultidýrið í umleið 2 vikur grevur seg gjøgnum livravevnaðin. Hettar kann geva broytingar í livrini, sum eru átøkar teimum akuttu broytingunum vit síggja tá seyður hevur livuriglar. Úr livrini fer snultidýrið í búkrúmið, har tað setur seg í til dømis netjuna og verður til eina vatnbløðru, ið er úr 1-8 cm stór. Vanliga verður seyður ikki sjúkur av vatnbløðrum, men tað verður tó rátt til at viðgera hundar fyri bendilorm eina ferð um árið. 

Til sjúkuyvirlit
Steinsótt. Ovine urolithiasis. Tá steinur setur seg fastan í landrásini hjá seyði, rópa vit tað steinsótt. Hettar kemur fyri av og á, serliga hjá hornaseyði. Tilfarið í hesum steinunum er fyri tað mesta fosfor. Seyðurin stendur krýkin, tekur á at pissa, men fær ikki landið av sær. Ganga fleiri dagar á henda hátt, skrædnar bløðran og seyðurin doyr. Tað verður roynt at viðgera við sulfaevnum og pínu- og verkdoyvandi evnum, men úrslitið er ofta ikki gott. Betur er at verða fyrivarin. Tað er serliga seyður sum verður settur inn um heystið sum er í vanda fyri at blíva sjúkur. Tað eigur at verða syrgt fyri, at seyðurin altíð sleppur til vatn, og at møguligir drekkiniplar eru settir soleiðis, at seyðurin finnur teir og sleppur til teir. Tað ber til at geva seyðinum salt í fóðurið, upp til 4%, fyri at fáa hann at drekka meira. Fosfor eigur ikki at verða sett til fóðurið, men kalsium ber til at geva eyka av. Ca:P í minsta lagi 2:1. 

Til sjúkuyvirlit
Skurv Hettar er ein virussjúka. Serliga er tað ungur seyður - upp til 6 mánaðir - sum gerst sjúkur. Sjúkan vísur seg sum vøkstur, serliga á munninum, niðri við kleyvarnar, og við hvørt á júgurinum hjá ærini, tá lombini hava smittuna á munninum. Viðgerð er eingin, men skurv verður burtur aftur av sær sjálvum eftir einari tíð. Skurv er ein zoonosa. Tað vil siga, at hettar er ein sjúka sum smittar frá seyði til seyð, men eisini frá seyði til fólk. Sjúkuna hjá fólki kalla vit hundaland.

Ridluskriði (Scrapie). Ridluskriði er sjúka, sum setur seg í heilan hjá seyði. Seyðurin verður rillutur, fær illa gingið og dettur. Eisini hevur seyðurin herviligan kláa. Ullin dettur av og skinnið verður sárut, sum seyðurin skriðar sær. Hettar er smittandi sjúka sum ikki lekist. Ridluskriði og neytaøði er ikki sama sjúku, tó at tær líkjast sera nógv, og at tað verður hildið, at neytaøði upprunaliga er komin frá seyði. Í Føroyum, sum í øðrum londum, eru ásetingar um hvussu farast skal fram, tá sjúkan verður staðfest. Landsdjóralæknaembætið tekur sær av øllum spurningum hesum viðvíkjandi. Einhvør sum hevur illgruna um, at seyður kann hava ridluskriða, eigur at boða myndugleikunum frá hesum.